Zes Unica Nedir?

İtalya’da ZES Unica (Tek Özel Ekonomik Bölge), ülkenin güneyindeki ekonomik kalkınmayı canlandırmak amacıyla 1 Ocak 2024 itibariyle yürürlüğe girmiş stratejik bir hukuki ve idari düzenlemedir. Bu yeni düzenleme, daha önce bölgesel düzeyde dağınık olan sekiz ayrı özel ekonomik bölgeyi tek bir merkezi yönetim altında birleştirerek, bölgenin ulusal ve uluslararası yatırım çekme kapasitesini önemli ölçüde artırmayı hedeflemektedir.

TEK ZES Vergi Kredisi nedir?

Hukuki Temeller ve İdari Yapı

ZES Unica’nın hukuki çerçevesi, başta “Decreto Legge n. 124 del 2023” (2023 tarihli ve 124 sayılı Kanun Hükmünde Kararname) olmak üzere, bu konudaki mevzuat değişiklikleriyle oluşturulmuştur. Bu yasal düzenleme, ZES Unica’yı yönetmekle görevli “Struttura di Missione ZES” (ZES Görev Yapısı) adlı merkezi bir idari birim kurmuştur. Bu birim, Başbakanlık bünyesinde faaliyet gösterir ve tüm bölgenin koordinasyonundan, teşviklerin dağıtımından ve yatırımların denetiminden sorumludur.

TEK ZES Vergi Kredisi Neden Önemli?

Bu yeni yapı, daha önce bölgesel yönetimlerin yetkisinde olan karmaşık ve dağınık süreçleri ortadan kaldırarak, yatırımcılar için tek bir muhatap ve standartlaştırılmış bir başvuru mekanizması sunmaktadır. Bu durum, özellikle yabancı yatırımcılar için büyük bir kolaylık sağlamaktadır.

TEK ZES Vergi Kredisi Avantajları Nelerdir?

Sunulan Başlıca Teşvik ve Avantajlar

ZES Unica’nın çekirdeğini, yatırımcıları bölgeye yönlendirmeyi amaçlayan kapsamlı teşvik paketleri oluşturmaktadır. Bu teşvikler, yatırımın niteliğine göre çeşitlilik gösterir.

Vergi Kredisi: ZES Unica’nın en önemli teşvik aracıdır. Yeni sanayi tesisleri kuran, mevcut tesislerini genişleten veya üretim hatlarını modernize eden işletmelere, yatırım harcamalarının belirli bir yüzdesi oranında vergi kredisi verilir. Bu vergi kredisi, işletmenin devlete ödemesi gereken vergilerden mahsup edilir. Kredi oranı, AB bölgesel yardım kuralları (state aid rules) çerçevesinde, yatırımın büyüklüğüne ve istihdam yaratma potansiyeline göre belirlenir. Vergi kredisi, işletmelerin Tek ZES içinde gerçekleştirdikleri yatırımların maliyetinin belirli bir yüzdesi kadar vergi borcundan düşülmesini sağlayan bir teşvik mekanizmasıdır. Destek oranları, yatırımın yapıldığı bölgeye ve işletmenin büyüklüğüne göre değişmektedir. Küçük işletmeler için bu oran %35 ile %70 arasında, orta ölçekli işletmeler için %25 ile %60 arasında, büyük işletmeler için ise %15 ile %50 arasında değişebilir. 

Vergi kredisi, aynı yatırım için verilen diğer devlet yardımlarıyla birleştirilebilir; ancak Avrupa Birliği’nin belirlediği azami yardım yoğunluğu aşılamaz. Teşvikten yararlanılarak edinilen varlıkların belirlenen süre içinde satılması, faaliyetin sona erdirilmesi veya uygun olmayan şekilde kullanılması hâlinde sağlanan vergi indirimi geri alınır.

Basitleştirilmiş İdari Prosedürler: ZES UNICA, İtalya Bakanlar Kurulu Başkanlığı’na bağlı ZES Struttura di Missione adlı özel bir birim tarafından yönetilmektedir. Bu yapı doğrudan Başbakanlığa bağlı olup, amacı yatırım süreçlerini hızlandırmak, izin ve ruhsat prosedürlerini tek noktadan yürütmek ve bölgesel kalkınmayı desteklemektir. ZES UNICA’daki en büyük yeniliklerden biri, “Autorizzazione Unica” (Tek İzin) adı verilen idari süreçtir. Bu sistem, bir yatırım projesi için gerekli tüm izinlerin (çevresel, inşaat, güvenlik vb.) tek bir başvuruyla ve merkezi bir ofis aracılığıyla alınmasını sağlar. Böylece, normalde aylar süren bürokratik işlemler belirgin ölçüde kısaltılır ve yatırımcılar için daha hızlı, öngörülebilir bir süreç sunulur.

Gümrük ve Lojistik Avantajları: ZES’ler genellikle limanlar veya lojistik merkezler gibi stratejik alanları kapsadığı için, bu bölgelerde faaliyet gösteren işletmeler, ZES Unica, yatırımcılara ertelenmiş gümrük vergisi ve KDV, hızlı dijital prosedürler, limanlarda öncelikli işlem ve depolama kolaylıkları gibi destekler sunabilir. AB içi ve dışı ticarette gümrüksüz depolama  lojistik maliyetlerinde indirimler ve kombine taşımacılık destekleri sağlanır. Özellikle Trieste, Napoli ve Gioia Tauro limanlarına yakınlık, tedarik zincirini hızlandırırken maliyetleri düşürür. Bu durum, özellikle uluslararası ticaret yapan ve tedarik zincirlerini etkin yönetmek isteyen firmalar için kritiktir.

Aynı zamanda; ZES UNICA işe alım teşvikleri kapsamında; işverenler, belirli koşulları sağlayan adayları istihdam ettiklerinde sosyal güvenlik primlerinde önemli muafiyetlerden yararlanabilir. Bu teşviklerden ZES UNICA Bonus, küçük ölçekli işverenlerin uzun süredir işsiz olan 35 yaş ve üzeri çalışanları sürekli sözleşmeyle işe almasını desteklerken; Genç Bonus, daha önce sürekli sözleşmesi olmayan 35 yaş altı gençlerin istihdamını teşvik eder. Kadın Bonusu ise uzun süredir işsiz, dezavantajlı konumda veya belirli bölge ve sektörlerde çalışan kadınların işe alınmasını kolaylaştırır. Böylece, bölgedeki istihdam artışı ve fırsat eşitliği hedeflenmektedir.

2025 itibariyle;

200.000 Avro’nun altındaki yatırım projeleri destekten yararlanamaz. Teşvikten yararlanabilecek yatırımlar arasında, yeni makine, tesis ve ekipman alımları, arazi edinimi, üretim tesislerinin inşası veya genişletilmesi yer almaktadır. Bu alımlar doğrudan satın alma veya finansal kiralama yöntemiyle yapılabilir. Yatırımın Tek ZES sınırları içinde olması ve tamamlandıktan sonra en az 5 yıl süreyle faaliyetin devam etmesi zorunludur.

TEK ZES Vergi Kredisi Başvurusu Nasıl Yapılır?

Uygulama ve Başvuru Süreci

Teşvik başvuru süreci iki aşamadan oluşur. İlk aşamada, yatırım tutarı belirlenen tarihler arasında vergi dairesine bildirilir. İkinci aşamada ise, yatırımın belirlenen süre içinde tamamlandığına dair ek bildirim ve bağımsız denetçi raporu sunulur. Başvurular, ayrılan yıllık bütçe dâhilinde değerlendirilir. Talep, mevcut fonları aşarsa başvurulara sınırlama veya oran düşürme uygulanabilir.

Yatırımcılar, ZES Unica teşviklerinden yararlanmak için öncelikle merkezi yönetime bir başvuru dosyası sunarlar. Bu dosyada, yatırımın niteliği, bütçesi, yaratılacak istihdam ve planlanan faaliyetler detaylı olarak açıklanır. Başvuru, “Tek Durak Ofis” (Sportello Unico) aracılığıyla yapılır ve hızlı bir şekilde değerlendirilmeye alınır.

Başvurunun onaylanmasının ardından, yatırımcı projeyi belirlenen zaman dilimi içinde gerçekleştirmekle yükümlüdür. ZES yönetimi, yatırımın yasal çerçeveye ve taahhütlere uygun olarak ilerleyip ilerlemediğini düzenli olarak denetler..

2026 başvurularının da 2025 son çeyreğinde veya 2026 yılının ilk aylarında, Resmi Gazete’de yayımlanacak uygulama talimatlarıyla birlikte açılması beklenmektedir.